Zwiedzamy najcenniejszy diament Bośni – MOSTAR!

Mostar to miasto wyjątkowe, inne od innych europejskich miast. Nie doświadczysz tam pełnej komercjalizacji czy masowej turystyki. Doświadczysz tam miksu kulturowego, zobaczysz jak na co dzień żyją ze sobą różne nacje i wyznania. Zobaczysz różne style architektoniczne i skosztujesz oryginalnej kuchni bośniackiej i przekonasz się jak smakuje kawa po turecku.

Nie planowałam wyjazdu do Bośni. W oryginalnym planie objazdówki po Bałkanach miała być Czarnogóra. Już były zarezerowowane hotele, gotowy plan trasy. Pandemia koronawirusa jednak już nie pierwszy raz popsuła nam plany. Nie mogliśmy wjechać do Czarnogóry i dosłownie na dzień przed wyjazdem zmieniliśmy plany. Zamiast do Kotoru wybraliśmy się do Mostaru.

Wstaliśmy wczesnym rankiem, wymeldowaliśmy się z hotelu w Dubrowniku i ruszyliśmy w stronę granicy chorwacko-bośniackiej. Na granicy w miejsowości Ivanica byliśmy po ok 30 minutach. Najpierw dokumenty sprawdzili Chorwaci potem dość znudzony pracownik straży granicznej w Bośni. Byliśmy jedynym autem, więc wszystko poszło bardzo sprawnie. Cała podróż z Dubrownika do Mostaru zajmuje ok 2.5 godziny (ok 140 km). Jedzie się dosyć wolno, bo praktycznie cała trasa wiedzie przez drogi górskie. Drogi są w dobrym stanie, ale te serpentyny uniemożliwiają szybką jazdę. Nie ma co jednak dociskać gazu, bo lepiej jest zwolnić i chłonąć widoki. A widoki na tej trasie, ale i w całej Bośni są niesamowite. Przyroda w Bośni i Herzegowinie jest nietknięta przez działalność człowieka. Przynajmniej jeszcze nietknięta. Nie ma tam wielkich autostrad, stacji paliw co kilka kilometrów czy hoteli. Widoki górskie, jeziora i lasy naprawdę wprawiają w osłupienie. Ja przez całą trasę nie wydusiłam z siebie prawie żadnego słowa – tak bardzo zachwycona byłam widokami.

Mostar także mnie zachwycił. Po 2.5 godzinach byliśmy na miejscu i od razu wybraliśmy się na słynną bośniacką kawę. Centrum miasta bardziej przypomina arabski souk aniżeli europejskie miasto. W Mostarze w końcu dominuje religia i kultura muzułmańska. Z meczetów dobiegają nawołania do modlitw a na ulicach spotkać można kobiety w burkach. Centrum miasta jest głośne, kolorowe i bogate w przeróżne zapachy. Już od pierwszej chwili wiedziałam, że przyjazd do Bośni, mimo że spontaniczny, to będzie strzałem w dziesiątkę. I nie myliłam się.

Kilka słów o Mostarze

Mostar to ponad 100 tysięczne miasto położone w południowo zachodniej Bośni i Herzegowinie będące stolicą kantonu hercegowińsko-naretwiańskiego. Od Sarajewa dzieli je ponad 130 km a od granicy chorwackiej ok 40 km.

Jest to 5 największe miasto w Bośni pod względem populacji. Wyprzedza jest stolica – Sarajewo i następnie Banja Luka, Zenica i Tuzla. Największą grupą etniczną zamieszkującą Mostar są Chorwaci, a następnie Boszniacy, Serbowie i Jugosławianie. Każda z nacji reprezentuje inną religię. Chorwaci to katolicy, Boszniacy to w dużej części wyznawcy religii muzułmańskiej a Serbowie to wyznawcy kościoła ortodoksyjnego.

Nazwa miasta pochodzi od słowa ’mostari’ oznaczającego ’strażników mostu’. W średniowieczu brzegi rzeki Naretwy połączone były drewnianym mostem. Na lewym wybrzeżu tuż przy samym moście przesiadywali kupcy, handlarze i podróżnicy – owi ’strażnicy mostu’. Dopiero w 1566 roku ten drewniany most zastąpiono kamiennym (dzisiejszy Stari Most).

W 1992 doszło do krwawych walk najpierw między Bośniakami, Chorwatami i Serbami a potem między Bośniakami i Chorwatami. W tym czasie śmierć poniosło wielu mieszkańców, a wybitne dzieła archtektury uległy zniszczeniom. Rozejm zawarto w 1994 roku, ale jeszcze przez kilka lat w mieście nie było bezpiecznie i dochodziło do bójek. Mostar podzielono na dwie części: bośniacką (muzułmańską) i chorwacką. Sytuacja ustabilizowała się po ok 5 latach i dziś Mostar jest w pełni bezpiecznym miastem. Wszystkie nacje żyją ze sobą na co dzień w zgodzie.

Ślady wojny i zniszczenia są cały czas widocze mimo, iż miasto przechodzi dużą metamorfozę. Dzięki wkładom finansowym światowych organizacji mury miasta, meczety i inne zabytki zostały odbudowywane. Mostar staje się powoli prężnym ośrodkiem turystycznym w Bośni. Rozwija się tam także przemysł tekstylny, metalowy, spożywczy.

Gdzie leży Mostar i jak dojechać

Mostar położony jest w południowo zachodniej Bośni nad rzeką Neretwą. Oto kilka opcji na dojazd do Mostaru:

• Sarajewo – Mostar: odległość 130 km można pokonać samochodem w ponad 2 godziny. Droga w większości prowadzi przez tereny górskie, więc duża prędkość nie jest wskazana. Ze stacji głównej w Sarajewie odjeżdżają także regularne pociągi do Mostaru. Podróż trwa 1.50 h.
• Neum – Mostar: trasę 80 km można pokonać w 1.30 h. Podróż autokarem zajmuje ok 1.40 h.
• Dubrownik – Mostar: podróż samochodem zajmuje 2.5 h a trasa liczy 140 km. Najbliższe przejście graniczne znajduje się w Ivanicy. Można też skorzystać z przejścia granicznego w Neum (chociaż na tej trasie mogą zdarzyć się duże korki). Tę trasę można pokonać też autobusem. Z głównej stacji autobusowej w Dubrowniku odjeżdżają autokary a podróż trwa 3.5 h.
• Split – Mostar: trasę o długości 170 km można pokonać w 2.30 h (trasa jest płatna). Podobnie jak z Dubrownika tak i ze Splitu można dojechać do Mostaru autobusem. Podróż trwa 3.5 h.
• Makarska – Mostar: Ten sam autokar zatrzymuje się w miejscowości Makarska (czas przejazdu to 2.40 h). Samochodem można dojechać w mniej niż 2 h.

W przypadku przekraczania granicy chorwacko-bośniackiej należy doliczyć także czas oczekiwania na przejściu granicznym. W okresie wakacyjnym ten czas może się znacznie wydłużyć.

Mostar atrakcje. Co warto zobaczyć w Mostarze

Poniżej przedstawiam miejsca, które odwiedziłam w Mostarze. W mieście spędziłam dwa dni, a mój hotel znajdował się blisko centrum, więc wszędzie chodziłam na pieszo. Wyjątkiem był jedynie Blagaj, do którego podjechaliśmy samochodem (jedyna atrakcja, która znajduje się poza Mostarem). Na zwiedzanie Mostaru wystarczy jeden dzień. Wiele osób organizuje zresztą wypad do Mostaru w ramach jednodniowej wycieczki z Chorwacji, co jest naprawdę dobrym pomysłem 🙂

Stary Most (Stari Most)

Wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO, Stari Most to wizytówka i największa atrakcja Mosatru. Wszystkie wycieczki po mieście zaczynają się właśnie od tego mostu. Most powstał w 1565 roku w miejscu drewnianego mostu, o którym już wcześniej wspomniałam. Nowy kamienny most miał symbolizować pojednanie wszystkich nacji zamieszkujących Mostar. Symbol pojednania został jednak zniszczony w czasie wojny w 1993 roku przez wojska chorwackie. Konstrukcję odbudowano dopiero w 2004 roku.

Tuż obok Starego Mostu znajduje się muzeum poświęcone właśnie tej konstrukcji. W muzeum znajdują się wystawy poświęcone historii mostu i  Mostaru.

W okolicach mostu podobnie jak w średniowieczu można cały czas spotkać ulicznych artystów, malarzy muzyków.

Ogromną atrakcją Starego Mostu są skoki do wody. Jest to tradycja obecna już od XVII wieku. Według tej tradycji młodzi chłopcy skaczą z wysokości 24 metrów do rzeki, aby udowodnić swoją męskość. Co roku w lipcu mają nawet miejsce zawody w skakaniu do wody. Nie trzeba jednak czekać do lipca, aby zobaczyć na Starym Moście skoczków. Okoliczni mężczyźni uczynili sobie ze skoków zarobek. Skaczą codziennie z mostu po zebraniu datków od turystów.

Krzywy Most (Kriva ćuprija)

Drugim słynnym mostem w Mostarze jest Krzywy Most. Jest to można powiedzieć starszy i mniejszy brat Starego Mostu. Obie konstrukcje mają ten sam kształt i wykonane zostały z tych samych materiałów. Krzywy Most jednak powstał 8 lat wcześniej i jest mniejszy od Starego Mostu.

Krzywy Most znajduje się na rzece Rabobolja, która jest prawym dopływem Neretwy. Jak widać na zdjęciu poniżej cieszy się on znacznie mniejszą popularnością niż Stary Most. Aż dziwne, bo znajduje się jedynie 160 metrów dalej!

Kujundžiluk

Sercem Mostaru jest bez wątpienia bazar Kujundžiluk. W tym miejscu już w XVII wieku znajdował się ogromny bazar na wolnym powietrzu. I tak też zostało do dziś.

Kujundžiluk to dzielnica położona po prawym brzegu rzeki Naretwy, która charakteryzuje się brukowanymi uliczkami i zabytkowymi kamieniczkami. Znaleźć tam można setki sklepów i straganów z najróżniejszymi produktami: odzieżą, biżuterią, pamiątkami, garnkami, jedzeniem. Nie brakuje tam restauracji z lokalną kuchnią i kawiarenek specjalizujących się w kawie po turecku. Kujundžiluk to taki typowy arabski bazar, gdzie kupić i zjeść można dosłownie wszystko.

Meczet Koski Mehmeda Pashy

Meczet Koski Mehmeda Pashy to zabytek sięgający XVII wieku i stanowi doskonały przykład architektury ottomańskiej. Założycielem meczetu był Mehmed Koskija.

Jest to oczywiście miejsce modlitwy, ale meczet mogą zwiedzić także turyści. Przed wejściem do meczetu znajduje się mini kasa biletowa, gdzie można nabyć dwa rodzaje biletów. Pierwszy obejmuje wejście do meczetu, czyli głównej sali modlitw. Drugi typ biletu obejmuje wejście do meczetu i dodatkowo na szczyt minaretu.

Na balkon widokowy minaretu prowadzą bardzo, ale to bardzo wąskie schody kręcone. Ja mam lęk wysokości i do tego lekką klaustrofobię, więc wejście po tych schodach było dla mnie horrorem. O zejściu już nawet nie mówię. Z balkoniku widokowego rozpościera się piękny widok na całe miasto. Na zdjęciach można zresztą zobaczyć jakie widoki można podziwiać z samej góry.

Biscevic Kuca

A mówiąc o architekturze ottomańskiej warto jest także wstąpić do domu Biscevic, który znajduje się tuż obok meczetu Koski Mehmeda Pashy. Jest to XVII-wieczna posiadłość mieszkalna wybudowana i urządzona w stylu typowym dla XVI wieku.

Obecnie znajduje się tam muzeum. Można zobaczyć jak kiedyś mieszkali mieszkańcy Mostaru.

Muzeum Wojny i Ludobójstwa

Wizyta w Muzeum Wojny i Ludobójstwa to doskonały sposób na poznanie i zrozumienie wydarzeń, które rozegrały się na ulicach Mostaru i całej Bośni kilka dekad temu. Wojna w latach 1992 – 1995 była krwawaym wydarzeniem, w czasie którego wielu mieszkańców Mostaru poniosło śmierć. Muzeum powstało, aby uhonorować pamięć wszystkich ofiar i aby przybliżyć nowym pokoleniom wydarzenia z tamtego okresu.

Muzeum zawiera wystawy stałe przedstawiające chronologię wydarzeń, zdjęcia, wycinki gazet i makietę miasta. Uważam, że wizyta w tym muzeum jest obowiązkiem w trakcie wycieczki do Mostaru.

Meczet Karađoz Beg

Meczet Karađoz Beg to największa tego typu świątynia w tej części kraju. Powstał on w XVI wieku w miejscu, w którym kiedyś znajdowała się bazylika chrześcijańska św. Szczepana.

Ma on formę kopulastego sześcianu z kopułą o wysokości 10 metrów. Minaret ma wysokość 34 metrów. Meczet jest udostępniony dla zwiedzających.

Blagaj

13 km na południowy wschód od Mostaru znajduje się wieś Blagaj. Jest to niewielka wieś położona nad rzeką Buną, którą naprawdę warto jest odwiedzić będąc w Mostarze.

W Blagaju znajduje się bowiem zabytkowy klasztor derwiszów, który w języku bośniackim zwie się tekija. Owy klaszotr znajduje się na klifie  na rzece Buna. Klasztor pochodzi z 1520 roku i wybudowali go derwisze, czyli islamscy mnisi. Dziś klasztor to muzeum, które mogą zwiedzać turyści. Wstęp jest oczywiście płatny. W klasztorze obowiązują pewne reguły. Na przykład należy zakryć ramiona i kolana, a także trzeba zdjąć buty.

Sama rzeka Buna i okoliczny krajobraz są przepiękne. Warto jest przejść na drugą stronę rzeki skąd rozpościera się cudny widok na klasztor i jaskinię. Po tamtej stronie znajduje się także sporo restauracji i kawiarenek.

Blagaj to naprawdę piękne miejsce i jeżeli masz możliwość podjechania tam samochodem z Mostaru to naprawdę polecam.

Restauracje i kuchnia w Mostarze

Kuchnia bośniacka to połączenie kuchni arabskiej, śródziemnomorskiej i nawet środkowoeuropejskiej. Królują w niej dania mięsne głównie z wołowiny i baraniny. Podstawą każdej z potraw są warzywa: pomidory, ziemniaki, papryka, czosnek, cebula, marchew, cukinia. Najbardziej popularnym daniem jest ćevapi, czyli takie małe kiełbaski bez skóry. Często można też znaleźć odpowiednik naszych polskich gołąbków – dolma, a także zupę z mięsa i warzyw, czyli begova čorba. Jak to w kraju bałkańskim, Bośniacy mają też swoją własną przekąskę z ciasta francuskiego i sera, czyli burek. Nie wspomnę już o słynnej kawie po turecku, którą można skosztować w każdej restauracji.

Oto miejsca, które odwiedziłam w Mostarze:

• Restauracja Bella Vista – znajdująca się na lewym brzegu rzeki Narewy, w pobliżu Starego Mostu. Stoliki znajdują się na tarasie, z którego rozpościera się widok na Stary Most. W restauracji spróbowaliśmy ćevapi, rybę i čorbę. Wszystkie dania były syte i pyszne.
• Cafe de Alma – klimatyczna kawiarenka będąca rodzinnym biznesem. Skosztować w niej można właśnie tej słynnej kawy po turecku. Właściciele są niezwykle mili i dokładnie tłumaczą jak taka kawa jest przyrządzana i dokładnie opisują rytuał picia kawy w Bośni. Świetne miejsce, które polecam z całego serca.

Czy warto jechać do Mostaru?

Tak, z całą pewnością tak! Niewiele wiedziałam o Bośni przed przyjazdem i tak naprawdę doszkalałam się z historii i kultury bośniackiej dopiero jadąc samochodem. Podróż do Bośni to nie tylko zwiedzanie miast i odhaczanie zabytków i atrakcji. To także ważne i dla wielu trudne przeżycie. Mimo iż Bośnia jest krajem wolnym od konfliktów to wojna, które rozegrała się 3 dekady temu jest cały czas w jakiś sposób obecna obecna. Wizyty z muzeach, pomnikach wojennych, cmentarzach są trudnym doświadczeniem. Oczywiście będąc w Mostarze czy innych regionach Bośni trzeba się cieszyć widokami, kuchnią, trzeba kosztować kawę po turecku i zajadać się słodkościami. Trzeba też poświęcić chwilę na naukę o historii, zadumę i zastanowić się dlaczego do takich wydarzeń w ogóle doszło.