Góry Sowie na Dolnym Śląsku – atrakcje i szlaki górskie

W południowo-zachodniej Polsce, w województwie dolnośląskim, w Sudetach Środkowych rozciąga się jedno z najbardziej fascynujących pasm górskich w kraju – Góry Sowie. Mimo iż są to stosunkowo niewielkie góry to skrywają w sobie wiele sekretów i nie bez powodu nazywane są najbardziej tajemniczymi górami w Polsce.

Nad Górami Sowimi króluje Wielka Sowa o wysokości 1015 m. n.p.m. będąca szczytem należącym do Korony Polskich Gór. Jest to najwyższczy szczyt w tym paśmie górskim, ale nie jest przesadnie trudny do zdobycia. Góry Sowie nie są wysokimi i trudnymi górami, ale za to są niezwykle fascynujące. Tu w Górach Sowich powstał przecież najbardziej tajemniczy hitlerowski projekt, którego przeznaczenia do dnia dzisiejszego nie poznaliśmy, a w którym śmierć poniosło tysiące więźniów. Zwiedzając tamtejsze sztolnie można poznać jedne z najokrutniejszych historii II wojny światowej. W Górach Sowich można też zwiedzić średniowieczne zamki, kopalnie i miasteczka. Są też jeziora nad którymi można wypocząć oraz urocze trasy trekkingowe.

W Górach Sowich można spędzić nawet kilka tygodni odkrywając tamtejsze tereny. Ja spędziłam tam kilka dni i już planuję powrót. Całe województwo dolnośląskie jest przepiękne i fascynujące a Góry Sowie są perełką tego regionu.

Kilka słów o Górach Sowich

Góry Sowie obejmują powierzchnię ponad ok. 200 km² i rozciągają się na długości 26 km. Największymi szczytami Gór Sowich są:

• Wielka Sowa 1015 m n.p.m.
• Mała Sowa 972 m n.p.m.
• Kalenica 964 m n.p.m.
• Słoneczna 949 m n.p.m.
• Grabina 943 m n.p.m.
• Kozia Równia 930 m n.p.m.

W okolicach szczytowych góry porośnięte są borem świerkowym i gdzieniegdzie buczynami i cisami. Punkty widokowe znajdują się na wieżach lub na zboczach gór nieporośniętych lasami.

Góry Sowie są domem dla wielu gatunków zwierząt. Spotkać tam można przede wszystkim muflona, czyli podgatunek owcy domowej, jelenie, sarny dziki, bobry, łasice, zające, puchacze. W sztolniach i szczelinach skalnych można spotkać nietoperze.

Największymi miastami w Górach Sowich są: Bielawa, Głuszyca, Nowa Ruda, Pieszyce, Jedlina-Zdrój. Głównymi schroniskami są Zygmuntówka, Orzeł, Sowa i Bacówka.

Na terenie Gór Sowich znajduje się wiele szlaków pieszych prowadzących do najpiękniejszych przyrodniczo miejsc. Są także ścieżki rowerowe i liczne wyciągi narciarskie o różnym stopniu zaawansowania.

Gdzie leżą Góry Sowie

Góry Sowie położone są w południowo-zachodniej Polsce w Sudetach Środkowych. Znajdują się między górami Wałbrzyskimi i Pogórzem Wałbrzyskim od zachodu a Bardzkimi od wschodu. Od północy graniczą z Kotliną Dzierżoniowską, a od południa ze Wzgórzami Włodzickimi.

Wrocław leży 80 km na północny-wschód, a Wałbrzych 30 km na północny-zachód.

Góry Sowie atrakcje. Co zobaczyć w Górach Sowich

Góry Sowie to nie tylko przyroda, szlaki górskie i krajobrazy. W tym rejonie można zwiedzić wiele innych ciekawych atrakcji. Ja zwiedzałam Góry Sowie samochodem i taką też formę podróżowania po tym rejonie polecam. Atrakcje oddalone są od siebie o kilka kilometrów, więc jedyną alternatywą do samochodu byłby transport publiczny.

Podróżując samochodem poniższe atrakcje można zwiedzić w ciągu 5-6 dni. Warto pamiętać, że większość z tych miejsc można zwiedzić jedynie z przewodnikim i to o konkretnej godzinie. Nie ma potrzeby wcześniejszej rezerwacji biletów, ale warto jest sprawdzić (na stronie internetowej lub telefonicznie) godziny wejść.

Twierdza Srebrna Góra

XVIII-wieczna twierdza Srebrnogórska położona w okolicy Srebrej Góry to jedna z najbardziej okazałych i unikatowych atrakcji Dolnego Śląska. Położona jest ona na dwóch wzniesieniach and Przełęczą Srebrną, która oddziela Góry Sowie od Gór Bardzkich.

Twierdza Srebrna Góra powstawała w latach 1765-1777 i wtedy była to najnowocześniejsza tego typu fortyfikacja w Europie. Miała ona bronić Śląsk zdobyty przez Prusy kilkanaście lat wcześniej. Twierdza posiadała 150 pomieszczeń rozmieszczonych na trzech kondygnacjach. Znajdowały się tam kaplice, magazyny, karczma, piekarnia. Niespełna 4 tysiące żołnierzy mieszkało tam i odbywało szkolenia. Największym egzaminem dla twierdzy był atak Francuzów na początku XIX wieku, który twierdza zdała pomyślnie.

Górskie położenie sprawia, że do twierdzy trzeba podejść. Samochód można zaparkować u stóp wzniesienia i podejść na szczyt. Wejście zajmuje od 20 do 30 minut w zależności od tempa i kondycji. Jest to przyjemny spacer leśną drogą. Alternatywą do spaceru jest podjazd meleksem, za który oczywiście trzeba zapłacić. Twierdzę zwiedza się z przwodnikiem i zwiedzanie trwa godzinę. Przwodnik oprowadza po części muzealnej, która została urządzona w podziemiach twierdzy. W trakcie zwiedzania przewodnik przybliża historię twierdzy i opowiada jak wyglądało codzienne życie i praca. Atrakcją (pewnie głównie dla dzieci) jest strzał z broni palnej (ślepakami) w podziemiach twierdzy. Po zwiedzaniu można wybrać się na koronę twierdzy skąd rozpościera się widok na okolicę.

Kopalnia węgla w Nowej Rudzie

Kolejną z atrakcji w okolicach Gór Sowich jest Dawna Kopalnia w Nowej Rudzie. Jest to kopalnia węgla kamiennego i jak sama nazwa wskazuje kopalnia jest nieczynna i przeznaczona jedynie dla celów turystycznych.

Kopalnię zwiedza się jedynie z przewodnikiem (wejścia odbywają się co godzinę). Zwiedzanie podzielone jest na dwie części. Pierwsza część to zwiedzanie muzeum. Tutaj przewodnik zaczyna opowieść o kopalni, opowiada o historii miejsca, geologii oprowadza po dyspozytorni i tłumaczy jak wyglądał typowy dzień górnika z tej kopalni. Druga część to zwiedzanie samej kopalni. Przewodnik skupia się bardziej na pracy i metodach wydobywania węgla. Ta część kończy się przejażdżką autentyczną kolejką górską.

Jest to bardzo ciekawa wizyta, w której można dowiedzieć się więcej o pracy górniczej a także o samym rejonie Gór Sowich. Kopalnia ta została zamknięta głównie z powodów bezpieczeństwa, bowiem uważana jest ona za jedną z najbardziej niebezpiecznych na świecie. Ostatni górnicy wyjechali na powierzchnię w 1995 roku i niedługo potem zostało otwarte tam muzeum.

Kompleks „Riese”

„Riese” czyli „Olbrzym” to kryptonim największego projektu nazistowskich Niemiec w czasie II wojny światowej. W 1943 roku wobec nasilających się alianckich ataków bombowych naziści przenieśli swoje centrum w rejony Sudentów, czyli w rejon, który uważali za w miarę dla siebie bezpieczny. Ich plany zakładały wydrążenie tuneli pod zamkiem Książ oraz w kilku miejscach w Górach Sowich. Naziści mieli w planach połączyć wszystkie miejsca siecią kolejki wąskotorowej. Cały projekt 'Riese’ kosztował ogromne pieniądze, nigdy nie został ukończony i co najważniejsze nigdy nie udało nam się poznać dokładnego przeznaczenia projektu. Z tych czasów nie zachowały się żadne projekty, dokumenty a zeznania świadków nie są jednoznaczne. Mówi się, że „Riese” miało służyć jako laboratorium, schron lub nawet miejsce w którym naziści mieli budować bombę atomową. Jest to najbardziej tajemnicza konstrukcja z czasów wojennych.

W budowie kompleksu uczestniczyli więźniowie z okolicznych obozów pracy. Byli to w większości Żydzi pochodzenia węgierskiego. Byli oni wyzyskiwani. Pracowali po 15 godzin dziennie dostając jeden marny posiłek dziennie. Byli bici i traktowani bez żadnej godności. Tysiące więźniów poniosło śmierć w czasie pracy – głównie z wycieńczenia, głodu i chorób.

Dziś turyści mogą poznać bliżej historię „Riese” i osób, które oddały tam swoje życie. A mogą to uczynić odwiedzając sztolnie w Górach Sowich. Takich sztolni jest kilka, ale możemy odwiedzić tylko 3 z nich. Każdą ze sztolni zwiedza się z przewodnikiem.

Rzeczka

Sztolnia 'Rzeczka’ zwana także 'sztolniami walimskimi’. Długość tuneli wynosi 500 metrów, do kompleksu prowadzą 3 wejścia między którymi usytuowane są ogromne hale. Przewodnik w bardzo szczegółowy sposób przybliża historię „Riese” i opowiada indywidualne historie więźniów.

Osówka

Długość tuneli wynosi 1700 metrów. W najniższym punkcie korytarze osiągają wysokość 150 cm. Zwiedzanie także odbywa się z przewodnikiem. Jego opowieści przeplatane są kilkoma filmami.

Więcej o kompleksie Riese

Włodarz

Długość korytarzy wynosi 3200 metrów. Około 1/8 obiektu zalana jest wodą, więc turyści przez moment poruszają się na łodzi. Sztolnia została wybudowana w masywie góry Włodarz.

Zamek Grodno

Na granicy Gór Sowich z Górami Wałbrzyskimi leży średniowieczny zamek Grodno. Wybudowano go w XIII wieku z inicjatywy księcia Bolka I. Znajduje się on na wzgórzu na które trzeba podejść. Zamek położony jest na terenie parku krajobrazowego, więc nie ma możliwości wjazdu samochodem. Spacer od parkingu zajmuje ok 15 minut i podejście do najłatwiejszych nie należy, ale po drodze znajdują się ławki, na których można odpocząć.

Górskie położenie zamku sprawia jednak, że rozpościerają się z niego piękne widoki, a w szczególności z wieży widokowej zamku.

Zamek można zwiedzać na własną rękę lub z przewodnikiem. Polecam opcję z przewodnikiem, bowiem zamek jest dosyć mały, poszczególne sale nie są opisane. Przewodnik natomiast w ciekawy sposób przybliża historię zamku i opowiada wiele legend.

Jezioro Bystrzyckie

Rzut beretem od zamku Grodno znajduje się zaporowe jezioro Bystrzyckie. Zaporowe czyli takie, które zostało utworzone w sztuczny sposób w wyniku zatamowania wód rzecznych przez zaporę.

Na zaporze o wysokości 44 metrów można podziwiać widok na jezioro Bystrzyckie oraz na rzekę Bystrzycę Kamienną. Można też wybrać się na spacer dookoła jeziora (powierzchnia 0,5 km²). Wokół jeziora znajdują się także pensjonaty, kawiarenki, plaże i wypożyczalnie sprzętu wodnego. Można tam zatem spędzić ciekawy dzień.

Zamek Książ

Zwiedzając Góry Sowie warto jest wstąpić na jeden dzień do Wałbrzycha a w szczególności do zamku Książ. Jest to trzeci co do wielkości zamek w Polsce (po Malborku i krakowskim Wawelu), którego historia sięga pamięcią XIII wieku.

Trudno jest dokładnie ustalić kiedy zamek powstał i kto zlecił jego budowę. Wiadome jest, że Książ pojawia się pod koniec XIII wieku jako element tytulatury księcia Bolka I (ten jegomość zlecił także budowę zamku w Grodnie). Książ na przestrzeni stuleci zmieniał właścicieli. Największe zmiany na zamku zaszły w drugiej połowie XIII wieku, kiedy to właścielami została rodzina Hochbergów. Jan Henryk XI oraz Jan Henryk XV rozbudowali zamek a także założyli w Wałbrzychu wiele szkół, wybudowali drogi, parki, lasy. Jan Henryk XV wziął ślub z księżną Daisy, która stała się najbardziej rozpoznawalną postacią związaną z Książem.

W 1939 roku Książ przejęła III Rzecza. Naziści zniszczyli barokowe dekoracje i wprowadzili elementy architektury charakterystyczne dla III Rzeszy. Książ miał się stać główną rezydencją Adolfa Hitlera. Pod zamkiem wybudowano podziemia, które tak jak w przypadku „Riese” przygotowywane były przez więźniów obozu pracy.

Zame Książ zwiedza się indywidualnie z audioprzewodnikiem. Zwiedzanie sal zamkowych trwa ok 60 minut. Po salach można zwiedzić ogrody zamkowe. Osobno należy kupić bilet do podziemi zamkowych. Podziemia zwiedzać można jedynie z przewodnikiem (bilet trzeba kupić na konkretną godzinę).

Więcej o zamku Książ

Kalenica

Jak Góry Sowie to oczywiście nie można zapominać o wypadach w góry! Sowie szczyty nie są trudne do zdobycia, więc nawet osoby początkujące dadzą sobie radę.

Jednym ze szczytów na który warto się wybrać jest Kalenica o wysokości 964 m n.p.m. Na szczycie Kalenicy znajduje się wieża widokowa, z której można podziwiać widok na Góry Sowie.

Wyprawę na Kalenicę najlepiej jest rozpocząć od Przełęczy Jugowskiej. Tam też znajduje się parking samochodowy. Wejście na Kalenicę zajmuje ok 60 minut. Warto jest zaznaczyć, że na szczyt prowadzi kilka szlaków o różnym stopniu zaawansowania. Niestety szlaki nie są zbyt dobrze opisane. Ja po prostu spytałam lokalsów, którą trasą iść.

Blisko Przełęczy Jugowskiej znajduje się schronisko „Zygmuntówka”. Jest to bardzo przyjemne schronisko z fajną kuchnią i przepięknym widokiem. Specjalnością kuchni schroniskowej jest chaczapuri w kształcie sowy. Danie prawdę mówiąc wygląda lepiej niż smakuje, ale za to inne dania z karty są niczego sobie 🙂

Wielka Sowa

Najwyższym szczytem Gór Sowich jest Wielka Sowa o wysokości 1015 m n.p.m.

Spacer na Wielką Sowę najlepiej jest rozpocząć od schroniska „Orzeł” (cudny widok na całe pasmo górskie). Ze schroniska spacer na szczyt zajmuje ok 60 minut. Podejście jest dosyć łatwe pod warunkiem, że mamy wygodne buty.

Na szczycie znajduje się wieża widokowa (niestety była w remoncie), sklepik z pamiątkami oraz ławeczki i stoły. Stamtąd można wrócić do schroniska lub wybrać inne szlaki.

Wejście na Wielką Sowę